Παρασκευή 29 Απριλίου 2022
Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ποίηση
Θρησκευτικά Ποιήματα
Από τα λίγα θρησκευτικά ποιήματα σε λαϊκή γλώσσα, το πιο παλιό και που αξίζει περισσότερο είναι κάποιο, που έχει τίτλο «Αμαρτωλού Παράκλησις». Ίσως να εγράφηκε στο ΙΒ΄ αιώνα. Έχει 16 μονάχα στίχους, δεκαπεντασύλλαβους κι ανομοιοκατάληχτους. Η γλώσσα του είναι σμίξιμο αρχαίας και δημοτικής, όπως φαίνεται από τους πρώτους στίχους:
Μέσα σ’ όλες τις στροφές,
υπάρχει η ίδια ιδέα της ματαιότητας του κόσμου κι ότι ο άνθρωπος πρέπει πάντα
να φροντίζει πώς να σώσει την ψυχή του.
Δευτέρα 18 Απριλίου 2022
Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ποίηση
Πουλολόγος
Όμοιου είδους όπως ο "Φυσιολόγος" - ιδ. προηγούμενη ανάρτηση - είναι και ο "Πουλολόγος". Η γλώσσα, μολονότι δεν της λείπουν και τ' αρχαία στοιχεία, είναι πιο στρωτή δημοτική και πιο λαγαρισμένη.
Εδώ, ο αετός - βασιλιάς των πουλιών - που έχει καλέσει στους γάμους του αετόπουλου όλα τα πετούμενα, διαπιστώνει ότι μετά το πιοτό και το γλέντι τα πετούμενα ετοιμάζονται για καβγά. Τότε, ο αετός επεμβαίνει δυναμικά:
Το ποίημα αυτό θυμίζει τον διάλογο του Λουκιανού "Συμπόσιον ή Λαπίθαι". Με τη διαφορά μόνο ότι στο "Συμπόσιο" οι φιλόσοφοι, οι καλεσμένοι στους γάμους του παιδιού κάποιου πλούσιου, αφού μισομεθήσουν, πιάνονται, δέρνονται και το τραπέζι τελειώνει με αίματα. Ενώ στον "Πουλολόγο" τα πουλιά, πιο φρόνιμα από τους ανθρώπους, ακούνε τα λόγια του αετού και φεύγουνε χωρίς να μαλώσουν.
Παρασκευή 15 Απριλίου 2022
Επόμενη ανάρτηση
Η επόμενη ανάρτηση του "Ελλύχνιου" θα γίνει εκτάκτως τη Μεγάλη Δευτέρα (18 Απριλίου).
Επανερχόμαστε στην κανονικότητα την Παρασκευή 29 Απριλίου.
Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ποίηση
Διήγησις παιδιόφραστος των τετραπόδων ζώων
Ορισμένα ποιήματα είχαν ως υπόθεσή τους τη ζωή και τις συνήθειες των ζώων αντί των ανθρώπων. Το πιο σημαντικό ήταν ο "Φυσιολόγος", που πρωτογράφτηκε στην Αλεξάνδρεια τον Β΄ αιώνα μ.Χ. Επήρε τον χαρακτήρα ποιήματος, όπου υπήρχε η αλληγορική εξήγηση της Αγίας Γραφής, κι έγινε γρήγορα το πιο συνηθισμένο διδακτικό βιβλίο στη μεσαιωνική εποχή σ' Ανατολή και Δύση.
Τον πρώτο ελληνικό "Φυσιολόγο" μιμηθήκανε και στην Ευρώπη. Υπάρχει τουλάχιστον ένα αγγλοσαξονικό ποίημα στα λατινικά στο τέλος του Ζ΄ αιώνα με τον αυτό τίτλο. Ακολούθησαν κι άλλα ποιήματα με θέμα τα ζώα, αλλά υπό μορφή μύθων. Αργότερα πήραν στη Δύση άλλο πνεύμα: γράφονταν για να παρακινούν τις γυναίκες στον έρωτα ή στην αγνότητα. Ο ελληνικός, πάντως, "Φυσιολόγος" κράτησε τον επιστημονικό χαρακτήρα σε λαϊκή μορφή. Ο "Φυσιολόγος" που σώθηκε σε λαϊκή γλώσσα γράφτηκε τον ΙΒ΄ αι. Το χειρόγραφο της διασκευής είναι του ΙΕ΄ αιώνα.
Ένα τέτοιο είναι και το ποίημα που παρουσιάζουμε (μικρό απόσπασμα). Το Λιοντάρι, ο βασιλιάς των ζώων, κάλεσε όλα τα ζώα να συναχθούν σ' έναν τόπο. Εκεί ξεχώρισε τα καθαρά (οία δηλ. δεν τρώνε κρέας ή ψοφίμια) από τα ακάθαρτα (δηλαδή τα σαρκοφάγα) και τους ζήτησε να πουν με σειρά και τάξη (όχι χάβρα των εβραίων) τα προτερήματα και ψεγάδια του καθενός. Στο τέλος, πήρε τον λόγο το Λιοντάρι και είπε εκείνο που ήταν φυσικό και "ειθισμένον" να συμβεί, δηλαδή αυτό που παραθέτουμε στο ακολουθούν απόσπασμα. Η γλώσσα είναι αλλού αρχαιόμορφη κι αλλού λαϊκή ή ανακάτεμα. Υποθέτουμε ότι γράφτηκε το 1365.
Παρασκευή 8 Απριλίου 2022
Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ποίηση
"Προδρομικό" Ποίημα
Λέγεται έτσι, γιατί αποδίδεται στον περίφημο Βυζαντινό λόγιο Θεόδωρο Πρόδρομο.
Φαίνεται ποίημα σατυρικό, αλλά είναι και αρκετά "διδακτικό". Μερικοί του απέδωσαν τον τίτλο "ζητιάνικο", διότι ζωγραφίζει τη ζωή των δυστυχισμένων λόγιων της βυζαντινής εποχής, οι οποίοι παρακαλούσαν σαν ζητιάνοι τους άρχοντες και τον αυτοκράτορα να τους βοηθήσουν. Ο βυζαντινός αυτός τύπος του δυστυχισμένου και πάντα πεινασμένου λόγιου δεν έλειψε ποτέ από την Ελλάδα - ούτε σήμερα! Τα είπαν και "διδακτικά" αυτού του τύπου τα ποιήματα, υπό την έννοια, αν θέλουμε τη δεχόμεθα, ότι η σπουδή και η μάθηση δεν χρήζουν τίποτε, άμα δεν φέρουν και την υλική ωφέλεια, τα μέσα της ζωής.
Να κάποιοι στίχοι από αυτό το "Προδρομικό":
Παρασκευή 1 Απριλίου 2022
Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ποίηση
Σπανέας
Διδακτικό ποίημα σε λαϊκή γλώσσα του Αλέξιου Κομνηνού (δεν είναι ο υιός του αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνού), που γράφηκε τον ΙΒ΄ αιώνα, σαν συμβουλευτικό για κάποιο βασιλόπουλο. Παραθέτουμε κάποιους στίχους ηθικολογικού και διδακτικού χαρακτήρα.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)